𝗔𝗹𝘀 𝗷𝗲 𝘄𝗶𝗹t 𝗹𝗲𝗿𝗲𝗻 𝗼𝘃𝗲𝗿 𝗹𝗲𝗶𝗱𝗲𝗿𝘀𝗰𝗵𝗮𝗽: 𝗴𝗮 𝗻𝗮𝗮𝗿 𝗲𝗲𝗻 𝗳𝗲𝘀𝘁𝗶𝘃𝗮𝗹

Deze column verscheen eerder, ingekort, bij De Volkskrant.

 “Kneecap zo, op One”, wist de kennis met het malle petje. We krabbelden met z’n tienen op, van het stoffige kleedje, richting hoofdpodium. “Maar dan mis je zo wel het begin van Witch, helemaal in The Secret”, waarschuwde kennis van petje. Die daarmee een valide punt maakte, dat even later tot zich gemoedelijk verwijderend subgroepje leidde.

Op Best Kept Secret, twee weken geleden, werd me helder: niet de artiesten en de podia, maar de volgers zijn het hart van een festival. De groepjes – vaak vrienden van vrienden van vrienden – die zich laten leiden door die ene maat met het blokkenschema.  Daar in Hilvarenbeek splitsen we voortdurend af, ontdekten we zo nieuwe muziek, maakten we vrienden- voor een dag –  en slaagden we voor de snelcursus FOMO-detox. Want al snel op de eerste festivalmiddag maakte ik me niet meer druk om de eerste bandjes die ik door de files zou missen. Jammer ja, heel jammer. Relax.  

Onderzoek laat zien dat festivals meer doen dan alleen vermaken. Het gedeeld ritme, de informele interactie en spontane subgroepjes versterken mentale gezondheid: we voelen ons socialer, betekenisvoller en verbonden. Elkaar volgen, soms een beetje leiden. Geen chaos, wel vertrouwen. Acceptatie van het onvermijdelijke:  als we naar The Pill wilden, misten we Kae Tempest.

Volgen is geen onderdanigheid. Het is een vaardigheid, een voortdurende les in aandacht, bescheidenheid, weten wanneer je moet bewegen of juist wachten. Wie goed volgt, creëert ook ruimte voor zichzelf. Omdat je ziet wat nodig is.

Maar buiten de festivalhekken belanden we weer in een cultuur die leiderschap verheerlijkt. Op werk, op school, op sociale media: loop voorop, wees een baas, pak je podium. LinkedIn, in deze context het omgekeerde van een muziekfestival, loopt over van leiderschap. Vision quests op Afrikaanse steppes of Nepalese bergen, masterclasses met gouden logo’s, aftrekbaar van de belasting, te beleven in goedbetaalde management-uren. Leiderschap is een marketingproduct geworden, vergelijkbaar met dat van finfluencers en fitheidgoeroes.

We hebben leiderschap nodig – maar te veel nadruk op ‘leading’ botst met ons oerbrein. Evolutionair psycholoog Mark van Vugt wees erop dat leiderschap al millennia bestaat, maar onder tijdelijke hiërarchie: jagers aan het hoofd bij de jacht, krijgers bij conflict, vredestichters bij dialoog Onze hersenen zijn niet gebouwd voor permanente top-down controle, alleen voor wisselend leiderschap én volgen.

Slecht leiderschap ontstaat waar niemand durft te volgen. Waar micromanagement en controle heersen en/of waar vertrouwen ontbreekt. Dat ontmoedigt eigenaarschap: werknemers voelen zich niet verantwoordelijk. Gallup meldde in 2024 dat nog maar 23 % van de medewerkers zich écht betrokken voelt – een teken dat leiderschap vaak faalt.

Organisaties kunnen gevangenissen worden van papieren waarheden, HR-trajecten, on the side externe leadership-programma’s. Het is vaak de manager die onbewust het eigenaarschap van het team in de weg zit, gevangen of juist de weg kwijt in regels, controle en micromanagement. Terwijl goed eigenaarschap juist ontstaat binnen kleine, stabiele teams met betekenisvolle verbinding, gezonde autonomie en vertrouwen.

Op festivals werkt dat moeiteloos. Je volgt iemand naar een tentje, dan leidt een ander je naar een bandje, je komt een oude studiemaat tegen bij de frietkraam. Die huppelt achter je aan, omdat ze op The Floor uit hun plaat gaan op Italo Disco. Het model is simpel: geven en nemen wisselt, volgen en leiden wisselt. Het stroomt.

Ook ik voel de neiging om te leiden – het levert controle, overzicht, gezag. Maar werkelijk ‘lid zijn’ van de groep? Dat vraagt om durf. De afgelopen weken bejubelde Nieuw-Zeelandse politica Jacinda Ardern laat zien dat empathisch leiderschap werkt. Dat je niet hoeft te domineren om richting te geven. Dat luisteren, empathie en volgen je verleiden tot het nemen van betere besluiten.

Kortom: we kunnen het festivalmodel een beetje overnemen, op de werkvloer, in de klas, in de politiek. En opnieuw leren bewegen zonder domineren, openstaan voor het onverwachte en ruimte geven zonder meteen in te grijpen. Leiderschap even laten sudderen tot de gewenste dichtheid.

En ja, festivals zijn elitair – niet iedereen heeft er de ruime voor.  Maar het principe is universeel: vrijheid in verbondenheid levert veel meer op dan vrijheid in je eentje, of verbinding onder druk.

Dus als jullie me zoeken: ik ben komend weekend bij Rock Werchter. Ongetwijfeld bij mij nog onbekende bandjes, maar op zaterdag in ieder geval in The Barn. Mijn festivalvrienden – voornamelijk metalheads – heb ik voorspeld dat ik diepe emoties ga tonen bij Bright Eyes, die leverde ooit ons trouwliedje, daarna bij Beth Gibbons en daarna bij Elbow.  Zij zijn even mijn leiders en ik heb niet de illusie dat de vrienden volgen. Ik maak vast vrienden voor eendag, links en rechts, acht meter voor de geluidsman, dus midden vooraan.