Mooie vraag voor op een feestje: wie leeft volledig volgens zijn verlangens? En voor wie z’n hand niet heeft opgestoken: vind je het heel erg dat je niet geheel volgens je verlangens leeft? Dat valt dan best mee.
Het is niet de taak van een verlangen om vervuld te worden. Een verlangen kan je van de bank doen afkomen, vleugels geven en zo een wil worden. Een wil die een weg wordt. Of je doet niks met je verlangen, maar dan willen we er ook niet de hele tijd over horen.
Toch, terwijl we verlangen vaak zien als iets positiefs, als een kompas naar vervulling, kan het ook iets anders oproepen: angst. Want wat als je krijgt wat je wilt? Wat als je zichtbaar wordt in je succes? Bij deze wil ik pleiten voor het begrip succesangst, een vaak onderschatte rem op groei.
We kennen allemaal faalangst – de angst om te falen, om gezien te worden in ons tekortschieten. Maar succesangst? Die ligt subtieler, zit dieper verstopt. En toch: bijna iedereen kent het.
Succesangst is de angst om gezien te worden in het slagen. Het is de angst om het goed te doen en daar ook naar te moeten leven. Het kan verlammend werken. En bij eerstegeneratiestudenten, studenten die als eersten in hun familie studeren, speelt het vaak een extra grote rol. Want succes betekent niet alleen groei, maar ook verandering – en verandering kan wringen met waar je vandaan komt.
Van moeten naar willen
Veel studenten leven onder een continue druk van ‘moeten’. Ze moeten presteren, moeten erbij horen, moeten voldoen aan verwachtingen van ouders, vrienden, docenten, werkgevers. Dit leidt vaak tot perfectionisme (fight), vermijden (flight) of totale verlamming (freeze). Maar ‘moeten’ sluit af. ‘Moeten’ houdt tegen.
Wat als we het perspectief verschuiven van moeten naar willen? Wat als we studenten leren hun verlangen serieus te nemen, zonder garantie op succes, maar juist als richtingaanwijzer? Wat als succes niet een doel op zich is, maar een reis, een beweging die je trouw houdt aan jezelf?
In mijn werk als journalist, docent en coach begeleid ik studenten en professionals hierin. Niet alleen met woorden, maar vooral met ervaringsgerichte oefeningen. Want succesangst overwin je niet met denken – het zit in het lijf, in het hart. En daar moet je het ook aanpakken.
Onbewust belemmerend gedrag: waar komt het vandaan?
Veel onbewust belemmerend gedrag komt voort uit loyaliteit aan het systeem van herkomst (familie, cultuur, gemeenschap). Dit is sterk zichtbaar bij eerste generatie studenten of professionals die verder gaan dan hun ouders ooit konden. Ze bevinden zich in een loyaliteitsconflict tussen het oude en het nieuwe: willen ze groeien, dan moeten ze iets loslaten, en dat voelt als verraad.
Daarnaast werken overlevingsmechanismen vaak tegen. Bij succesangst kan het overlevingsdeel een rol spelen door onbewuste sabotage: iemand stelt dingen uit, zegt afspraken af, of wordt ineens ziek net voordat een grote kans zich voordoet. Dit gebeurt niet bewust, maar als een beschermingsmechanisme om niet te groeien (want groei betekent mogelijk pijn). Dit sluit aan bij Erik Eriksons ontwikkelingspsychologie, waarin het bij de jongvolwassen fase (18-25 jaar) draait om de overgang van identiteit naar intimiteit en de spanning tussen autonomie en binding.
Oefeningen: Ervaren in plaats van begrijpen
Hieronder deel ik enkele oefeningen die ik gebruik. Ze helpen de ander verlangens te voelen, angst te erkennen en in beweging te komen. Misschien zijn ze ook nuttig in jouw werk als docent, trainer of leidinggevende.
1. Van moeten naar willen
Pak een vel papier en schrijf in het midden groot het woord IK. Maak aan de linkerkant een kolom met alles wat je ‘moet’ van jezelf en anderen. Schrijf erachter van wie dat ‘moeten’ komt (ouders, vrienden, docenten, maatschappij). Maak rechts een kolom en schrijf daar alles wat je ‘wil’. Welke woorden voelen lichter, vrijer, energieker? Kun je een ‘moeten’ herschrijven naar een ‘willen’?
2. Verlangen verbeelden
Laat studenten een object meenemen dat iets voor hen symboliseert: een verlangen, een ambitie, iets wat ze graag willen. In tweetallen schrijven ze een kort verhaal over hun object. Vervolgens schrijft hun partner een vervolg op hun verhaal. Dit brengt het verlangen van abstracte wens naar tastbare mogelijkheid.
3. Het uitroepen van je verlangen
Laat studenten hun verlangen opschrijven op een groot vel papier en er vervolgens letterlijk bovenop staan. Laat ze hun verlangen eerst fluisterend, dan normaal en uiteindelijk zo hard mogelijk uitspreken. Dit lijkt simpel, maar raakt vaak diep. Studenten ervaren hoe het is om hun wens te ‘bezitten’ en te uiten.
Waarom dit werkt
Succesangst is vaak een vorm van loyaliteitsconflict. Het betekent groeien voorbij wat je kent. Voor veel studenten betekent succes verder gaan dan hun ouders ooit konden. En dat kan voelen als verraad. Maar volwassen worden betekent soms ook afscheid nemen van verwachtingen die je niet langer dienen.
Dit vraagt niet alleen om nadenken, maar om ervaren. Door verlangens hardop uit te spreken, door ermee te spelen, door ze te delen in een groep, wordt succes iets dat je niet langer hoeft te schuwen.
Ik geloof dat dit werk binnen onderwijs en coaching een vaste plek verdient. Succes is niet iets wat studenten alleen moeten ‘moeten’, maar iets wat ze mogen ‘willen’.
Meer? Weet me te vinden via het contactformulier.
Man O Man 
Plaats een reactie